TOPRAK ANA MADDESİ

• İNORGANİK MATERYAL• ORGANİK MATERYAL

İNORGANİK ANA MATERYAL

• Mineraller• Kayaçlar

Mineral ve Kayaçlar• MİNERAL • - doğal olarak oluşurlar• - inorganik ve kristal yapılı• - belirli kimyasal yapıya sahip• - belirli fiziksel özelliklere sahip• KAYAÇLAR• - bir veya daha fazla mineralin doğal

agregasyonu• - yeryüzü kabuğunun önemli bir parçası• - veya solar sistemin bir parçası

MİNERALLER

• Doğal inorganik madde,• Belirli bir kimyasal bileşime sahip*• Kristal şekilleri, dilinim, sertlik, renk, çizgi,

özgül kütle, çözünürlük, ışığı kırma gibi değişen fiziksel özelliklerden bir veya birkaçı

• O2, + Si ve Fe → SiO2, Fe2O3 vb oksit mineralleri

• Ca(OH)2 ve Mg(OH)2 bazik bileşikler + CO2→ Karbonatlar

• Ca, Mg, Na, K, Fe ve Al + ortosilisik asit (H4SiO4), metasilisik asit (H2SiO3) ve polisilisik asit (H4Si3O3) silis asitleri birleşenler silikat grubu mineraller

• Bir mineral magmanın soğuması ve sertleşmesi ile meydana gelmiş ise primer mineral (kuvars),

• Primer minerallerin, sıcaklık, gaz ve sıvıların etkisi ile değişimi ile meydana gelmiş ise sekonder mineral (karbonat, oksit, kil mineralleri gibi)

YERKABUĞUNDAKİ EN ÇOK BULUNAN 8 ELEMENT

ELEMENT AĞIRLIK % ATOM % HACİM %O 46.60 62.55 93.77Si 27.72 21.22 0.86Al 8.13 6.47 0.47Fe 5.00 1.92 0.43Mg 2.09 1.84 0.29Ca 3.63 1.94 1.03Na 2.83 2.64 1.32K 2.59 1.42 1.83

Genel MinerallerA. Olivin (olivine) grubu(Mg, Fe) SiO4Renk: soluktan koyu yeşileB. Piroksen (pyroxene) grubu(Ca, Na) (Mg, Fe, Al) Si2O6 – Ojit

(Augite)Renk: siyah (augite)C. Amfibol (amphibole) grubu(Ca, Na)2-3 (Mg, Fe, Al)5 Si8 O22

(OH)2 (hornblende)renk: koyu yeşilden siyaha

(hornblende)D. Biyotit mika (biotite mica)

grubuK (Mg, Fe)3 (Al, Si3) O16 (OH)2Renk: koyu yeşil

E. Plajioklas feldspat (plagioclase feldspar) grubu

Na Al Si3 O8 albit (albite)Ca Al2 Si2 O8 anortit (anorthite)Renk: beyaz, griF. Potasyum feldspat

(potassium feldspar) grubuK Al Si3 O8 ortoklaz (orthoclase)Renk: beyaz veya griden pembeyeG. Muskovit mika (muscovite

mica) grubuK Al2 (Al Si3) O10 (OH)2Renk: saydam, açık renkliH. Kuvars (quartz) grubuSiO2Renk: saydam, beyaz

Demir Oksitler

• Magetit, hematit, götit, limonit• Siyahımsı renklerden, kahverengi, kırmızı

ve sarımsı renkler• Bünyelerindeki artan su miktarı rengin

sarıya dönüşmesine eden olur• Yumuşak, yüksek özkütleye sahiptirler

Karbonatlar

• CaCO3 kalsit• MgCO3 magneizt• Ca,Mg CO3 dolomit• Fe CO3 siderit

Jips

• CaSO4 * 2H2O jips• CaSO4 anhidrit

Kayaç Çeşitleri

• MAĞMATİK (IGNEOUS) – Mağmanın katılaşması ile oluşmuşlardır.

• METAMORFİK (METAMORPHIC) – Yerkabuğu içersinde yüksek basınç ve sıcaklık ile

değişmişlerdir.• SEDİMENTER (SEDIMENTARY)

– Tabakalar halinde yerkabuğunda depolanmışlardır. – Kaya parçacıklarından (kumtaşı, silt taşı), ayrışma

ürünlerinden (shale), – Birikme ve biyolojik ekstraksiyon (kireçtaşı),

organik maddelerden (peat, kömür) oluşmuşlardır.

Mağmatik K.Artan Mg + Fe

KAYAÇ DÖNGÜSÜ

Atmosfer,H2O, CO2, O2

Sedimentasyon

TOPRAK İŞLEMLERİ

-ayrışma-erozyon-birikme

Yüzey işlemleri

Yüzeyaltı işlemler

MAĞMA

Mağmatik kayaçlar

Metamorfikkayaçlar

SıcaklıkVe basınç

SıcaklıkVe basınç

Kayaç kaynağı

Mekanik ayrışma

Kimyasal ayrışma

Silt taşıKum taşı

Yeni mineraller

Çözelti

BitkiEkstraksiyonu + birikme

PeatKömür

Shale

Çört

Kireçtaşı

SEDİMENTER KAYAÇLAR

METAMORFİK KAYAÇLAR

• KIVRIMLI –TABAKALI – Sleyt (slate) shale’den

oluşmuş küçük kristalli – Şist (shist) daha bol

mika, göze çarpan bir tabakalanma,

– Gnays (gneiss) daha çok feldspat, eğilmişveya tabakalanmış

• KIVRIMLANMAMIŞ– Homojen ve masiftirler

Kuvarsit (quartzite) – kuvarslı kum taşından

oluşmuştur. – Yukarda açıklanan tek

mineralli kayaçlardır

Mağmatik kayaçlar

• Silis (SiO2 ) oranları bakımından 4’e ayrılırlar.

• Asit kayaçlar % 65-75 SiO2

• Nötr kayaçlar % 52-65 SiO2

• Bazik kayalar % 45-52 SiO2

• Ultra bazik % 45’ ten az

Asit Kayaçlar Bazik Kayaçlar

Açık renkli mineraller fazla, Ortoklas ve mafik mineraller

Koyu renkli mineraller fazla, Plajioklas ve mafik mineraller

TEKSTÜR Kuvarslı Kuvarssız Hornblendli Piroksenli

Taneli Granit Siyenit Diyorit Gabro

Fazla feonkristli

Granit porfir

Siyenit porfir

Diyorit porfir

Gabro porfir

Az fenokristli

Riyolit porfir

Trakit porfir

Andezit porfir

Bazalt porfir

Felsitik Riyolit Trakit Andezit Bazalt

Cam gibi Obsidiyen Bazalt Obsidiyen

Parçalı İnce parçalar

Kül ve tüfler, volkanik kül + toz

Büyük parçalar

Breş ve anglomeralar

• Plajiyoklaslar (Na ve Ca’lu feldispatlar) Albit ve Anortit’in izomorfik serileri

• Albit (NaAlSi3O8) % 0-10 Anortit• Oligokles %11-30 Anortit• Andesin %31-50 Anortit• Labrador %51-70 Anortit• Bitovnit %71-90 Anortit• Anortit (CaAl2Si2O8) %91-100 Anortit

Sedimenter Kayaçlar• Kireç taşları, geniş ölçüde kalsit (CaCO3)

mineralinden kuruludur. Kireç taşları (kalkerler) çok defa kil ile karışık bulunurlar.

• Marnlı Kireç: %75 – 65 CaCO3 ve %25 – 35 kil kapsar

• Marn : %65 – 35 CaCO3 ve %35 – 65 kil kapsar

• Marnlı Kil : %35 – 25 CaCO3 ve %65 – 75 kil kapsar

• Kalkerler, kilden başka, yabancı madde olarak kuvars, silikat parçalı ve demir oksitli olabilirler.

TAŞINMIŞ ANA MATERYAL

• 1. Sularla Taşınmış• 2. Rüzgarla Taşınmış• 3. Buzullarla Taşınmış• 4. Yerçekimi ile Taşınmış

Sularla Taşınmış Ana Materyal

• Alüviyal– Taşkın ovaları– Deltalar

• Göl– Tatlı su göllerinin çekilmesi

• Deniz– Yükselmeler

Rüzgarla Taşınmış Ana Materyal

• Kumullar• Lösler• Volkanik Küller